Έθιμα & παραδόσεις

Το Καγκελάρι είναι στρωτός χορός και χορεύεται χωρίς όργανα στα χωριά των Τζουμέρκων τον δεκαπενταύγουστο αλλά μόνο με τραγούδι από πολλούς νέους και γέρους, αγόρια και κορίτσια.

Είναι καθολικός χορός γιατί συνήθεια είναι να μετέχουν σ’ αυτόν πολλοί κάτοικοι του χωριού. Οι χορευτές, κρατημένοι αγκαζέ, εκτελούν συγχρόνως τις ίδιες κινήσεις, δηλαδή ένα βηματάκι ολοκληρωμένο εμπρός με το αριστερό πόδι και επιστροφή με το δεξί στη γραμμή της εκκίνησης, όχι βέβαια και στο ίδιο σημείο. Το Καγκελάρι και το τραγούδι του “Τέτοια ώρα ήταν εχτές και παραπροχτές…”. Χορεύεται ύστερα από έναν άλλο στρωτό χορό, με τα ίδια βηματάκια, την Κωστηλάτα.

Τα πιο ξακουστά Καγκελάρια γίνονται στα χωριά Αθαμάνιο, Μελισσουργούς και Θεοδώριανα.

Το Πάσχα (ονομάζεται και Λαμπρή ή Πασχαλιά) θεωρείται από πολλούς η πιο σημαντική γιορτή του έτους στην Ελλάδα. Την Μεγάλη εβδομάδα του Πάσχα γιορτάζονται τα Πάθη, η Σταύρωση, η Ταφή και τελικά η Ανάσταση του Ιησού Χριστού και οι περισσότεροι νηστεύουν.

Τα Τζουμέρκα τηρούν πιστά τα έθιμα της Λαμπρής, την Μεγάλη Πέμπτη βάφονται τα κόκκινα αυγά και ψήνονται τα πασχαλινά κουλουράκια, τα κορίτσια πηγαίνουν στην εκκλησιά και στολίζουν τον Επιτάφιο με πολύχρωμα άνθη.

Την Μεγάλη Παρασκευή το πρωί τα παιδιά λένε παραδοσιακά κάλαντα, στα περισσότερα σπίτια νηστεύουν ακόμα και το λάδι γι’ αυτό τρώνε τα «αλευρωμένα λάχανα» τα οποία είναι μία σούπα από αλεσμένες τρυφερές κορφάδες τσουκνίδας με καλαμποκίσιο αλεύρι. Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής μαζεύεται όλο το χωριό στην εκκλησία και γίνεται η περιφορά του Επιταφίου όπου όλοι τον ακολουθούν με αναμμένα κεράκια στα χέρια.

Το Μεγάλο Σάββατο γιορτάζουμε την Ανάσταση του Κυρίου, λίγο πριν τα μεσάνυχτα μοιράζεται το άγιο φως στις λαμπάδες και στις 12 ακριβώς ψάλλεται το «Χριστός Ανέστη». Αφού τελειώσουν οι χαιρετισμοί, όλοι κουβαλάνε με τις λαμπάδες τους το Άγιο φως στο σπίτι και η οικογένεια μαζεύεται για να γευτεί την Παραδοσιακή «Μαγειρίτσα», μία σούπα με αρνίσια εντόσθια, μαρούλι, φρέσκα κρεμμυδάκια και άνηθο!

Η Κυριακή του Πάσχα είναι η μεγάλη γιορτή της Λαμπρής: από νωρίς το πρωί ο παραδοσιακός οβελίας ψήνεται στη σούβλα ενώ γύρω από το εορταστικό τραπέζι γλεντούν οικογένεια και φίλοι με τραγούδια και χορό. Το μεσημέρι συγγενείς και φίλοι τσουγκρίζουν τα πασχαλινά αυγά και απολαμβάνουν το πλούσιο γεύμα!

Τσικνοπέμπτη
Η Τσικνοπέμπτη είναι μία εβδομάδα πριν την Κυριακή της αποκριάς οπού χαρακτηριστικό της είναι η  μεγάλη κατανάλωση κρέατος, οι οικογενειακές συνάξεις και η μυρωδιά της τσίκνας είναι μερικοί από τους λόγους εκδήλωσης αγάπης σε αυτή τη μέρα. Πραγματοποιείται κάποιες μέρες πριν από την έναρξη της μεγάλης νηστείας της Σαρακοστής.

Κυριακή της Αποκριάς έθιμα
Την Κυριακή της Αποκριάς, όλοι ντύνονται Καρνάβαλοι και βγαίνουν στις πλατείες από το μεσημέρι, ο Δήμος σε συνεργασία με τους Συλλόγους διοργανώνουν στις πλατείες δωρεάν γίδα βραστή και κρασί για όλους. Χωριά στα οποία διοργανώνοντα τέτοιου είδους εκδηλώσεις είναι το Βουργαρέλι, η Κυψέλη και τα Άγναντα. Την ημέρα της αποκριάς στις πλατείες ακολουθούν, ο βλάχικος γάμος, το γαϊτανάκι, το κάωιμο του Καρνάβαλου και γλέντι μέχρι πρωίας!

Βλάχικος γάμος
Είναι κωμική αναπαράσταση του βλάχικου γάμου, όπως αυτός γινόταν παλιότερα. Σκηνές που προκαλούν γέλιο είναι το πηγαινέλα των προξενητάδων στους υποψήφιους συμπέθερους, η κουβέντα για την προίκα, τα τελειώματα με την αλλαγή των δακτυλιδιών, οι προετοιμασίες για το γάμο, το «μπαρμπέρισμα του γαμπρού», η τελετή του γάμου και φυσικά τα επακόλουθα της πρώτης γαμήλιας νύχτας του ζευγαριού. Τελειώνει με φαγοπότι και χορό, συνοδεία δημοτικής ορχήστρας.

Γαϊτανάκι
Είναι τεχνικό χορευτικό παιχνίδι με πανάρχαιες ρίζες. Χορεύεται συνήθως από αγόρια και κορίτσια που πλέκουν κορδέλες (γαϊτάνια) σε ένα ξύλινο κοντάρι με τη συνοδεία μουσικής. Ο επικεφαλής της παρέας με μια σφυρίχτρα δίνει το παράγγελμα για πλέξιμο και ξετύλιγμα. Παίζεται (χορεύεται) στους δρόμους, στις πλατείες και σε κοινόχρηστους γενικά χώρους.

Κάψιμο του Καρνάβαλου
Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, την Κυριακή την Τυρινή το βράδυ είθισται να καίμε τον Βασιλιά Καρνάβαλο. Με το άναμμα της φωτιάς και το κάψιμο του καρνάβαλου ξορκίζονται τα πνεύματα και θεωρείται ότι καίγονται τα πάθη, το μίσος, η κακία και η εχθρότητα ανάμεσα στους ανθρώπους. Το άναμμα της φωτιάς κατά την περίοδο της αποκριάς, όπως υποστηρίζει η Λαογραφία, στηρίζεται στη μαγική δύναμη της φωτιάς κι έχει σχέση με τη μετάβαση από τη χειμωνιάτικη στην ανοιξιάτικη περίοδο.

Κούλουμα – πέταγμα χαρταετού
Η Καθαρά Δευτέρα είναι μετά την Κυριακή της Αποκριάς. Είναι πανελλήνιο έθιμο και συμβολίζει το τέλος του χειμώνα και την αρχή της άνοιξης. Χαρακτηρίζεται από την ομαδική έξοδο προς την εξοχή, φαγοπότι με νηστήσιμα εδέσματα και το πέταγμα του χαρταετού. Συνήθως σε όλα τα χωριά διοργανώνονται Κούλουμα είτε σε πλατείες είτε σε άλλους χώρους από τους τοπικούς συλλόγους αλλά και τον Δήμο με παροχή δωρεάν νηστίσιμων εδεσμάτων (φασολάδα, ελιές, χαλβάς). Μετά το γεύμα σειρά έχει το πέταγμα του χαρταετού, γλέντι και χορός.