Κεντρικών Τζουμέρκων

Το γεφύρι της Πλάκας ήταν πέτρινο τοξωτό γεφύρι στον Άραχθο ποταμό. Βρισκόταν στο πρώην Δήμο Πραμάντων σε απόσταση 50 χιλιομέτρων από τα Ιωάννινα και συνέδεε τους νομούς Ιωαννίνων και Άρτας. Χτισμένο το 1866, ήταν μονότοξο, με άνοιγμα κάμαρας 40 μέτρα, ύψος 21 μέτρα και με άνοιγμα στην κορυφή 3,2 μέτρα. Θεωρούνταν το μεγαλύτερο μονότοξο γεφύρι των Βαλκανίων και το τρίτο μεγαλύτερο στην Ευρώπη. Τη δεκαετία του 1880 ο ποταμός Άραχθος ήταν το σύνορο της Ελλάδας με την Οθωμανική Αυτοκρατορία και τη συγκεκριμένη περίοδο σταμάτησε να χρησιμοποιείται. Κατέρρευσε τρείς φορές, το 1860, το 1863, και το 2015, την τελευταία φορα έπειτα από βροχόπτωση. Όμως, όσο για την τελευταία φορά (1η Φεβρουαρίου 2015. Το 2018 είναι υπό αναστήλωση κάτω από  την εποπτεία του Υπουργείου Υποδομών σε συνεργασία με το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.

Κοινότητα:  Σγάρα

Ποταμός:  ΑΡΑΧΘΟΣ

Οδηγίες πρόσβασης: Οδικώς μέσω Άρτας με κατεύθυνση προς Άγναντα. Συναντάτε διακλάδωση προς Ιωάννινα, όπου στρίβετε δεξιά για Πράμαντα και στη συνέχεια θα βρεθείτε στη γέφυρα της Πλάκας.

Μονότοξο γεφύρι που βρίσκεται στην Θέση Μπάρδα στο Βουργαρέλι. Χτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα. Απο κάτω του περνάει ρέμα του Σαραντάπορου που καταλήγει στον Άραχθο

Οδηγίες Πρόσβασης:  Το συναντάμε μπαίνοντας στο Βουργαρέλι ερχόμενοι από Άρτα! Βρίσκεται απο μονοπάτι που ακολουθούμε στο δεξί μας χέρι.

Κοινότητα:  Βουργαρέλι

Ποταμός:  ΣΑΡΑΝΤΑΠΟΡΟΣ

Ψηλά, λίγο πιο πάνω από το Γιαννίτσι Βουργαρελίου, σε ένα σπάνιας ομορφιάς και απερίγραπτου κάλλους θαυμάσιο τοπίο, βρίσκεται ο πανέμορφος και μοναδικός καταρράκτης “Παλιόμυλος”, πραγματικό στολίδι της φύσης και αναμφισβήτητο καμάρι της περιοχής μας. Το ιδιαίτερο όνομά του οφείλεται στον παλιό νερόμυλο ο οποίος βρισκόταν σε πολύ μικρή απόσταση από το σημείο που ασταμάτητα πραγματοποιεί το ευέλικτο και αποφασιστικό του άλμα στο κενό και τον οποίο λειτουργούσαν στους δύσκολους καιρούς οι κατατρεγμένοι πρόγονοί μας. Εκεί, μέσα στο απότομο και δύσβατο φαράγγι, το οποίο μόνο τολμηροί μπορούν να προσεγγίσουν, δίπλα από τα ίχνη της μεγάλης μυλόπετρας που σώζεται ακόμα, βρίσκονται οι κρυστάλλινες πηγές του από τις οποίες αναβλύζουν τα γάργαρα και θεϊκά νερά του…

Από την Αβαρίτσα Παλαιοκάτουνου όμως που βρίσκεται σε ιδανικότερη θέση και όσοι είναι τυχεροί να ζουν εκεί, τον συναντούν κάθε μέρα και τον χαιρετίζουν σχεδόν αδιάκοπα με το βλέμμα τους. Αλλά και πώς να μη στρέφει κανείς αυθόρμητα το βλέμμα του ολημερίς προς τα εκεί για να αντικρίσει τη λυγερή και παιχνιδιάρικη φιγούρα του, αφού η παρουσία του είναι μια μοναδική συντροφιά, μια ακαταμάχητη πρόκληση! Και απέναντι, από τις Καρούλες, που βρίσκονται σε σχετικά μικρή απόσταση, σου φαίνεται σαν να τον αγκαλιάζεις, σαν να τον υποδέχεσαι στην αυλή σου. Αισθάνεσαι πως φτάνουν ως εκεί οι δροσοσταλίδες του. Αλλά και από πιο μακριά, από τα Θανάσια, αν αγναντέψει κανείς, το μάτι του, σαν να μαγνητίζεται, “πέφτει” υποχρεωτικά πρώτα εκεί και τον παρατηρεί να δεσπόζει καμαρωτός και υπερήφανος σαν άρχοντας όλης της περιοχής στους πρόποδες της πιο όμορφης βουνοπλαγιάς των Τζουμέρκων…

Σε μικρή απόσταση από την πλατεία Βουργαρελίου βρίσκονται οι πετρόκτιστες βρύσες “Αρχόντω” και “Κρυστάλλω”, με τα τέσσερα και επτά “στόματα” αντίστοιχα, καλαίσθητο δείγμα παραδοσιακής αριστοτεχνικής της πέτρας, οι οποίες αποτελούν σημαντικό στοιχείο της πολιτισμικής ταυτότητας του χωριού.

Στις ρίζες των Αθαμανικών βουνοκορφών βρίσκονται δύο εντυπωσιακοί δίδυμοι καταρράκτες που σαν υδάτινοι φύλακες του βουνού κατεβάζουν με δύναμη τα ορμητικά τους νερά. Οι καταρράκτες βρίσκονται κοντά στον οικισμό Κρυοπηγή που ανήκει στο χωριό Καταρράκτης στις δυτικές πλαγιές των Τζουμέρκων. Η παλαιότερη ονομασία του χωριού Καταρράκτης, μέχρι το 1927, ήταν Σχωρέτσαινα. Βρίσκονται σε υψόμετρο 1.360 μέτρων και είναι από τους ψηλότερους καταρράκτες της Ελλάδας.

Ο βορινός καταρράκτης (ή ο αριστερός όπως φαίνονται) είναι πιο ορμητικός και έχει ύψος 87 μ., ενώ ο νότιος (στα δεξιά) φτάνει τα 100 μ. Από πάνω τους στέκονται οι βορειοδυτικές κορφές των Τζουμέρκων, δημιουργώντας έτσι ένα μαγευτικό τοπίο. Τα νερά από το βουνό καταλήγουν μετά από μια οφιοειδή πορεία 10 περίπου χιλιομέτρων στον ποταμό Άραχθο.

Στην περιοχή των καταρρακτών έχει δημιουργηθεί πλακόστρωτη διαδρομή και γεφυράκια και έτσι η προσέγγιση είναι πολύ εύκολη, ενώ πολύ κοντά λειτουργεί και ένα αναψυκτήριο.

Καλύτερη εποχή για να τους επισκεφθείτε είναι προς τα τέλη του Μάη, καθώς τότε τα νερά είναι πολλά και η αίσθηση της δύναμης που θα νιώσετε κάτω από ένα τέτοιο θέαμα θα σας μείνει αξέχαστη.

Βρίσκεται σε μια επιβλητική αλλά και υποβλητική τοποθεσία στη θέση Τζιούμα κοντά στο χωριό Γουριανά των Τζουμέρκων. είναι μετόχι της μονής Θεοτοκίου και τιμάται στη μνήμη της Γέννησης της Θεοτόκου. Ονομάστηκε έτσι, γιατί σε σπηλιά που υπάρχει στον περίβολο του ναού βρέθηκε κατά την παράδοση χρυσή εικόνα της Παναγίας, η οποία δυστυχώς σήμερα δε σώζεται. Άλλη παράδοση λέει πως στις σπηλιές που βρίσκονται γύρω απ’ το μνημείο, γινόταν κρυφό Σχολείο απ’ τους καλόγηρους σε όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Ο σημερινός ναός ήταν το καθολικό διαλυμένου – εδώ και πολλά χρόνια – ανδρικού μοναστηριού.

Κατά το Σεραφείμ Ξενόπουλο ο ναός κτίστηκε τον 11ο αιώνα, ασφαλώς όμως θα αναφέρεται στο αρχικό κτίσμα, γιατί η τεχνική του σημερινού μας μεταφέρει πολύ αργότερα. Αυτό επιβεβαιώνεται από ενεπίγραφη πλάκα εντειχισμένη στην κόγχη του νότιου τοίχου του ναού, απ’ την οποία μαθαίνουμε ότι το 1663 ανακατασκευάσθηκε εκ βάθρων το μνημείο, οπότε πήρε και τη σημερινή του μορφή.

Πρόκειται για μονόκλιτη σταρεπίστεγη θολωτή βασιλική με τρούλλο στην οποία προστέθηκε αργότερα ξυλόστεγος νάρθηκας. (Αυτός είναι ο πιο διαδεδομένος τύπος ναοδομίας στην Ήπειρο κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας). Στις μακρές πλευρές του ναού – κάτω ακριβώς απ’ τα αετώματα του σταυρού – υπάρχουν ψηλές τρίπλευρες κόγχες, οι “χοροί”, που φτάνουν ως τη στέγη. Ο ναός είναι πλακοσκέπαστος και έχει απλή τοιχοποιία, με μόνη εξωτερική διακόσμηση μια διπλή οδοντωτή ταινία στο γείσο του οκτάπλευρου τρούλλου.

Εσωτερικά οι τοίχοι καλύπτονται από τοιχογραφίες, φθαρμένες σε μεγάλο βαθμό τόσο απ’ το χρόνο όσο και απ’ τις κατά καιρούς τουρκικές επιδρομές, γιατί το μοναστήρι χρησιμοποιήθηκε πολλές φορές ως καταφύγιο Κλεφτών και οπλαρχηγών του απελευθερωτικού αγώνα. Οι τοιχογραφίες έγιναν το 1801, όπως μας πληροφορεί σχετική επιγραφή πάνω απ’ τη θύρα του κυρίως ναού που οδηγεί στο νάρθηκα.

Της ίδιας ηλικίας με τις τοιχογραφίες είναι το εξαιρετικής τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο, το οποίο φέρει πάνω του σκαλιστές παραστάσεις με ποικίλα θέματα (ζώα, πτηνά, αγγέλους, ευαγγελικές σκηνές κ.ά.). Ο φορητές εικόνες του τέμπλου είναι επίσης των αρχών του 19ου αιώνα. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει η εικόνα της Γέννησης της Θεοτόκου (έργο του 1831) όπου στο κάτω μέρος της εικονίζεται κοπάδι προβάτων και ο βοσκός που πλησιάζει με δέος μια εικόνα της Παναγίας πεσμένη στο χώμα. Δηλαδή ο ζωγράφος θέλησε συμβολικά να απαθανατίσει τη σχετική με την ίδρυση του ναού παράδοση, σύμφωνα με την οποία, τη χρυσοστόλιστη εικόνα της Παναγίας τη βρήκε -οδηγημένος από θαύμα – ένας βοσκός και έκτισε σ’ εκείνη τη θέση την εκκλησία.

Απ’ τα κειμήλια της μονής σημαντικότερα είναι μερικά λειτουργικά βιβλία (εκδόσεις Βενετίας) ένα Άγιο Ποτήριο και μία λειψανοθήκη – όλα των αρχών του 19ου αιώνα – τα οποία φυλάσσονται στα Γουριανά.

Σήμερα, εκτός απ’ το ναό και τις δύο βρύσες στον περίβολο του, τίποτα δε θυμίζει το παλιό μοναστήρι. Ωστόσο η Χρυσοσπηλιώτισσα, χάρη στην ειδυλλιακότητα του χώρου της, αποζημιώνει και με το παραπάνω τον επισκέπτη που θα ‘χε το κουράγιο να ανέβει ως εκεί ψηλά για να απολαύσει την ομορφιά του τοπίου και να προσκυνήσει τη χάρη της.

H Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης που βρίσκεται στον Καταρράκτη Άρτας έχει κηρυχθεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Είναι πλακοσκέπαστος ναός τρίκλητης θολωτής βασιλικής χωρίς τρούλο με ενσωματωμένο κωδωνοστάσιο. Ιδρύθηκε το 1730 αλλά ανακατασκευάστηκε εκ θεμελίων το 1827. Ξεχωρίζουν για την τέχνη τους το ξυλόγλυπτο τέμπλο και η μεγάλη εικόνα της Αγίας Αικατερίνης με επίχρυσο ανάγλυφο επικάλυμμα.

Το γεφύρι γεφυρώνει το ρέμα Κοραή, παραπόταμο του Άραχθου ποταμού. Πρόκειται για πέτρινη κατασκευή με ένα μεγάλο τόξο. Ακριβώς δίπλα κατασκευάστηκε νέα γέφυρα από που διέρχονται αυτοκίνητα. Πρόκειται για αληθινό κομψοτέχνημα, στολίδι λαϊκής αρχιτεκτονικής στο οποίο εκφράζεται ο τρόπος επιβίωσης και επικοινωνίας των κατοίκων της εποχής εκείνης.

Οδηγίες Πρόσβασης:  Θα το βρείτε μέσα στο Βουργαρέλι.

Κοινότητα:  Βουργαρέλι

Ποταμός:  ΚΑΛΕΝΤΙΝΗΣ