Νομού Άρτας

Δεν έχει υπάρξει άλλο γεφύρι, που να έχει τραγουδηθεί όσο το Γεφύρι (ή Γιοφύρι) της Άρτας. Και δεν έχει υπάρξει άλλο κτίσμα γενικότερα στην Ελλάδα, που η ιστορία του να έχει συνδεθεί με τόσους θρύλους. Ο πιο ξακουστός, όμως, είναι αυτός της «θυσίας» της γυναίκας του Πρωτομάστορα, προκειμένου να καταφέρουν να ολοκληρώσουν το γεφύρι, που την ημέρα χτιζόταν και το βράδυ γκρεμιζόταν.

«Σαράντα πέντε μάστοροι κι εξήντα μαθητάδες γιοφύριν εθεμέλιωναν στης Άρτας το ποτάμι. Ολημερίς το χτίζανε, το βράδυ εγκρεμιζόταν. Μοιρολογούν οι μάστορες και κλαιν’ οι μαθητάδες» λένε οι στίχοι του ξακουστού δημοτικού τραγουδιού. Από τα πιο ωραία δημοτικά, μα συνάμα και πιο τραγικά. Γιατί σύμφωνα με τον μύθο, έπρεπε να θυσιαστεί άνθρωπος για να ολοκληρωθεί η κατασκευή του γεφυριού. Και συγκεκριμένα, η όμορφη γυναίκα του Πρωτομάστορα, την οποία εκείνος παραπλάνησε και τελικά «έχτισε» στο γεφύρι.

«Ως τρέμει το καρυόφυλλο, να τρέμει το γιοφύρι κι ως πέφτουν τα δεντρόφυλλα, να πέφτουν οι διαβάτες» ήταν η αρχική κατάρα που έριξε η γυναίκα του Πρωτομάστορα, όταν κατάλαβε ότι την κορόιδεψε ο σύζυγός της και «θυσιάζεται» για το χτίσιμο του γιοφυριού. Μα άλλαξε την κατάρα, όταν της είπαν ότι έχει αδελφό στα ξένα.

«Αν τρέμουν τ’ άγρια βουνά, να τρέμει το γιοφύρι κι αν πέφτουν τ’ άγρια πουλιά, να πέφτουν οι διαβάτες» ήταν τα τελευταία της λόγια. Μάλιστα, στο σήμερα, όσοι περπατάνε πάνω στο γεφύρι, ενστικτωδώς χαμηλώνουν τη φωνή τους, σαν να θέλουν με αυτόν τον τρόπο να δείξουν το σεβασμό τους και να αποτίσουν τον δικό τους φόρο τιμής, στη γυναίκα του Πρωτομάστορα.

Η λιθόκτιστη γέφυρα του ποταμού Άραχθου αποτελεί ένα πραγματικό στολίδι και το δημοφιλέστερο αξιοθέατο της περιοχής της Άρτας. Το μήκος του φτάνει στα 145 μέτρα ενώ το πλάτος του είναι 3,75 μέτρα. Έχει τέσσερις ημικυκλικές καμάρες οι οποίες δεν έχουν συμμετρία μεταξύ τους. Εκτός από ένα μνημείο αρχιτεκτονικής αποτελεί και ιστορικό μνημείο. Το 1881, όταν απελευθερώθηκε η Άρτα, το γεφύρι ήταν το σύνορο της ελεύθερης Ελλάδας με την τουρκοκρατούμενη Ελλάδα.

Τέλος, η ίδια η πόλη της Άρτας αποτελεί έναν ιδανικό προορισμό για όλες εποχές του χρόνου. Μια ζωντανή πόλη με πολυάριθμες βυζαντινές εκκλησίες αλλά και σύγχρονο τρόπο ζωής. Αποτελεί, επίσης, ιδανικό ορμητήριο για εκδρομές στα όμορφα μέρη της Ηπείρου.

Βρίσκεται μέσα στην Άρτα και το όνομά της, κατά την παράδοση, το οφείλει στο ότι η Παναγία κατέβηκε στη γη για να παρηγορήσει τη μάνα του κάλφα (βοηθού), που σκοτώθηκε όταν σπρώχτηκε από τον πρωτομάστορα από τη στέγη του ναού. Άρχισε να χτίζεται το 1260 και ολοκληρώθηκε στο τέλος του 13ου αι. από τον γιο του Μιχαήλ και της Θεοδώρας Νικηφόρο Α” Άγγελο Κομνηνό – Δούκα και τη γυναίκα του Άννα Παλαιολογίνα – Καντακουζηνού.

Έχει χαρακτηριστεί ως το πιο ξεχωριστό δείγμα βυζαντινής ναοδομίας σε όλο τον ορθόδοξο χριστιανικό κόσμο λόγω της πρωτοτυπίας του σχεδίου της, των αρχιτεκτονικών της καινοτομιών και της πλούσιας κεραμοπλαστικής της διακόσμησης.

Οι εξωτερικές διαστάσεις του ναού είναι εντυπωσιακές: 22,10 x 20,27 μ. και ύψος 20,28 μ. συν τα 3,5 μέτρα του κεντρικού τρούλου.

Εσωτερικά, ξεχωρίζει για τις ανάγλυφες συνθέσεις στα τόξα στις καμάρες που πιθανόν να έφτιαξαν Ιταλοί καλλιτέχνες, ενώ σημαντικά είναι τα ψηφιδωτά του τρούλου και το τέμπλο που κοσμείται από τρεις φορητές εικόνες του 18ου αιώνα, με πιο σημαντική της Παρηγορήτισσας.

Αυτός όμως που κλέβει τις εντυπώσεις είναι ο τρούλος του ναού. Για τη στήριξή του χρησιμοποιήθηκαν δύο όροφοι από κίονες, προερχόμενοι από κτίρια της αρχαίας Αμβρακίας και της Νικόπολης. Χρησιμοποιήθηκαν επίσης καμάρες για να στηρίξουν τον τρούλο και για να δοθεί ένα πυραμιδοειδές σχήμα που θα επιτρέπει την είσοδο του φωτός και θα δίνει την αίσθηση της ανάτασης και της ευρυχωρίας.

Τo 1972 ιδρύθηκε η Αρχαιολογική Συλλογή Άρτας, η οποία στεγάστηκε στην ανακαινισμένη Τράπεζα της Μονής Παρηγορήτισσας. Η συλλογή αυτή περιελάμβανε ευρήματα από την Άρτα και την ευρύτερη περιοχή. Ωστόσο, ο τεράστιος όγκος των κινητών ευρημάτων από τις σωστικές ανασκαφικές έρευνες των τελευταίων δεκαετιών του 20ου αιώνα κατέστησε επιτακτική την ανάγκη ίδρυσης Αρχαιολογικού Μουσείου στην πόλη, τόσο για την παρουσίαση – έκθεση των σημαντικότερων από αυτά, όσο για την ασφαλή φύλαξη των υπολοίπων.

Η έκθεση περιλαμβάνει τρεις μεγάλες ενότητες: το δημόσιο βίο, τα νεκροταφεία και τον ιδιωτικό βίο των Αμβρακιωτών, ενώ στην αρχή και το τέλος της βρίσκονται οι μικρότερες ενότητες της εισαγωγής και του «τέλους της Αμβρακίας» αντίστοιχα. Για την ανάπτυξη της μόνιμης έκθεσης του μουσείου χρησιμοποιείται ο χώρος που προβλέπεται για αυτό το λόγο από την αρχιτεκτονική κτιριακή μελέτη, καθώς και τμήμα του διαδρόμου στα αριστερά της εισόδου, αλλά και ο χώρος του αίθριου. Στον κυρίως εκθεσιακό χώρο έχει προβλεφθεί μικρός χώρος περιοδικών εκθέσεων, ο οποίος δεν προβλεπόταν στα αρχικά σχέδια του μουσείου.

Η κεντρική μουσειολογική ιδέα περιστρέφεται γύρω από την ανίχνευση και παρουσίαση των χαρακτηριστικών που συνιστούν την αστική, σε αντίθεση με τη μη αστική ζωή, και οργανώνεται σε τρεις κύριες μουσειολογικές ενότητες, “τα ενδήμω”, “τα εν τάφω” και “τα εν οίκω”.

Τα ευρήματα από την πόλη της Άρτας προέρχονται από τις ανασκαφές στα δύο νεκροταφεία που διέθετε η Αμβρακία εκτός τειχών, το Ανατολικό και το Νοτιοδυτικό, απο τα δημόσια κτήρια, που έχουν αποκαλυφθεί ως τώρα, όπως το Μικρό καιτο Μεγάλο Θέατρο, ο Ναός του Απόλλωνα και το Πρυτανείο, από οικίες και άλλα κτιριακά κατάλοιπα αλλά και κεραμικά ή κηροπλαστικά εργαστήρια, που έχει φέρει στο φως κατά καιρούς η αρχαιολογική έρευνα στην Άρτα.

Τα ευρήματα της Συλλογής καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο, από την Παλαιολιθική Εποχή έως τούς ρωμαϊκούς χρόνους. Τα αντικείμενα της Προϊστορικής Εποχής είναι εξαιρετικά περιορισμένα, όπως και εκείνα της γεωμετρικής περιόδου, που ακολουθεί. Αρκετά είναι τα ευρήματα της αρχαϊκής περιόδου, περιλαμβάνοντας αγγεία εγχώριας παραγωγής, μιμήσεις κορινθιακών αλλά και εισηγμένα κορινθιακά αγγεία, του 6ου κυρίως αιώνα π.Χ. Η κλασική περίοδος αντιπροσωπεύεται από μεγαλύτερο αριθμό αντικειμένων, κυρίως κεραμικής, ερυθρόμορφων και μελαμβαφών αγγείων, εγχώριων και εισηγμένων από άλλες περιοχές, όπως η Αττική, ειδωλίων, χάλκινων αγγείων και νομισμάτων.

Η πλειονότητα, όμως, του προς έκθεση υλικού ανήκει στην ελληνιστική περίοδο, μια περίοδο που συμπίπτει με την ύψιστη οικονομική και πολιτική ακμή της Αμβρακίας, καθώς τότε υπήρξε έδρα του Κράτους των Ηπειρωτών. Περιλαμβάνει ποικίλες κατηγορίες αντικειμένων, όπως πήλινα αγγεία, όλων των τύπων, που απαντούν και στον υπόλοιπο ελληνιστικό κόσμο, ειδώλια, νομίσματα, χάλκινα αγγεία, όπλα, χρυσά, αργυρά αλλά και χάλκινα κοσμήματα καθώς και άλλα, χάλκινα, σιδερένια, μολύβδινα, οστέινα ή υάλινα μικροαντικείμενα. Περιλαμβάνει, ακόμη, λίθινα αντικείμενα, όπως επιτύμβιες στήλες, αναθηματικά βάθρα, αρχιτεκτονικά μέλη και λιγοστά έργα πλαστικής.

Στόχος της Υπηρεσίας είναι το Μουσείο να μετατραπεί σε ένα πολυδύναμο πολιτιστικό κέντρο, με καθοριστικό ρόλο στην πνευματική, κοινωνική, πολιτιστική και οικονομική ανάπτυξη όχι μόνο της πόλης της Άρτας, αλλά και της ευρύτερης περιοχής.